Bij het opmaken van het Vlaams Cultuurbeleidsplan, eind 2002, werd tijdens de verschillende hoorzittingen en gesprekken snel duidelijk dat communicatie een belangrijk aandachtspunt moest worden.
Wat echter ook snel duidelijk werd, was dat er heel wat
verschillende meningen bestaan over hoe men deze communicatie het beste aanpakt.
Verschillende belangen leveren verschillende antwoorden en accenten op. Socio-culturele verenigingen hebben andere wensen of prioriteiten dan professionele culturele instellingen. Een stadsbestuur heeft andere of bredere uitgangspunten dan de actoren die zich louter met cultuur bezighouden. Vooral het groeiende belang van het begrip citymarketing maakt de discussie interessant en boeiend. Moet cultuur fungeren als glijmiddel voor het promoten van het trendy imago van een stad? Of dient cultuur als belangrijkste troef binnen een toeristisch strategisch plan? De dienst Culturele Zaken van Leuven en de Jan Van Eyck-academie van Maastricht stelden zich de vraag op welke manier de culturele identiteit van een stad als Leuven binnen haar culturele communicatie kan worden versterkt.
Leuven, eeuwenoud, springlevend is de slogan van de stad Leuven. Deze slogan is ook binnen het cultuurbeleid als uitgangspunt genomen.
Binnen het luik communicatie bracht dit de dienst Culturele Zaken ertoe om op twee sporen te werken. Enerzijds namen we de bestaande communicatiemiddelen onder de loep en werden aanbevelingen geformuleerd voor het ontwikkelen van instrumenten voor een toekomstig stedelijk of instellingsoverschrijdend cultureel communicatiebeleid. Anderzijds vonden we het interessant om een onderzoek te doen naar de culturele identiteit van Leuven, om zo de geplande aanbevelingen in een
breder inhoudelijk denkkader te zetten.
Klantendatabanken
In Leuven werd de nood aangevoeld voor het opstarten van overkoepelende databanken van het culturele aanbod en van klantendatabanken. De dienst communicatie van de K.U.Leuven ontwikkelde zon databank als promotie van haar aanbod. De stad Leuven hanteert een gelijkaardige databank, waarin de Leuvense culturele instellingen hun input kunnen geven. Cultuurnet Vlaanderen heeft ondertussen het project Cultuurdatabank Vlaanderen opgestart: een databank die het volledige culturele aanbod in Vlaanderen moet bundelen en van waaruit verschillende mediakanalen kunnen worden bevoorraad. Leuven staat op dit moment op het punt om in te stappen in dit project.
De dienst Culturele Zaken is daarnaast gestart met het samenstellen van een klantendatabank. Dit moet gerichte marketing mogelijk maken, eventueel via e-mail om de kosten te drukken, en daardoor het contact met het publiek aanzienlijk verbeteren. De bedoeling is het verzamelen van klanteninformatie te laten verlopen via een eenvormig ticketingsysteem voor de stedelijke culturele instellingen.
Een tweede luik binnen het communicatiebeleid is onthaal en receptieve werking. Binnen dit luik wordt er en niet alleen in Leuven werk gemaakt van de uit-winkel: een Vlaams initiatief, dat voor elke deelnemende stad een infobalie, een callcenter, een website en een centraal ticketingssysteem moet bevatten. De ontwikkeling van deze uit-winkel wordt in Leuven aangestuurd door de toeristische dienst, in nauwe samenwerking met de dienst Culturele Zaken. Het wordt een plek waar het publiek terecht kan dat niet zozeer via de instellingen zelf zijn informatie zoekt, maar dat uit is op algemene cultuur-toeristische informatie.
Op het vlak van promotie en communicatie is er duidelijk behoefte aan een regelmatig verschijnende culturele uitgave, aan betere zichtbaarheid van het culturele leven in de stad en aan een overkoepelende culturele website met een eigen URL en een eigen look. Bovendien is het absoluut noodzakelijk dat er een manier van werken wordt ontwikkeld die de eigenheid van het culturele bedrijf en van de culturele instellingen duidelijk maakt. Cultuur heeft eigen middelen, methodes en ontwerpen nodig.
Identiteit en geschiedenis
De opdracht voor het tweede onderdeel, namelijk het onderzoek naar de culturele identiteit van Leuven, werd einde 2003 gegeven aan zes onderzoekers van de Jan Van Eyck-academie uit Maastricht. Dit onderzoek leverde enkele ideen en instrumenten die bruikbaar zijn voor het Leuvens cultuurcommunicatiebeleid.
Identiteit is een breed begrip, maar het feit dat dit onderzoek gedaan werd door grafisch ontwerpers impliceert ook dat het onderzoek zich specifiek moet richten op de mogelijkheid om een identiteit te communiceren. In plaats van simpelweg een identiteit vast te stellen en die vervolgens te vertalen naar een vorm, richt dit onderzoek zich allereerst op het ontwikkelen van instrumenten die inzicht geven in het vraagstuk van culturele identiteit.
Op de eerste plaats is er de vaststelling dat een stad altijd bestaat uit vele lagen. Een stad is steeds in beweging en nooit doorzichtig. Deze opmerking is belangrijk omdat te vaak de fout wordt gemaakt om de identiteit van een stad vast te leggen in n beeld of begrip, waardoor de identiteit en het begrijpen van de identiteit van een stad wordt gesimplificeerd. Een stad is altijd een geheel van meerdere beelden, activiteiten, stemmingen, leefwerelden en begrippen. Communicatief is dat echter moeilijk te vertalen, alleen al omwille van de kostprijs voor het ontwikkelen van meerdere of afwisselende grafische concepten. Het citymarketingplan spreekt daarom ook gemakkelijkheidshalve over n merk Toch blijft de vraag op welke manier we de culturele complexiteit van steden als Leuven kunnen vertalen naar een breed publiek, zodat dit publiek zich meer bewust wordt van deze cultureel complexe identiteit en eventueel actiever gaat deelnemen aan het culturele leven.
Op de tweede plaats is er de geschiedenis van Leuven. De identiteit van een stad wordt bepaald door het verleden, het geheugen. Onderscheiden voor Leuven is dat de stad al eeuwen als een internationaal kenniscentrum fungeert, o.a. door de aanwezigheid van de universiteit. Dit vaststellen is natuurlijk een open deur intrappen. Maar dit gegeven als uitgangspunt nemen voor een cultuurcommunicatiebeleid geeft interessante resultaten. Het is vanuit het idee dat Leuven doordrongen is van de aanwezigheid van de universiteit en andere opleidingen, en dus doordrongen van een kenniscultuur, dat we een cultuurcommunicatiebeleid ontwikkelen. Hier valt een logische koppeling te maken tussen verleden en heden, tussen het eeuwenoude en het springlevende, tussen het historiseren en het scheppen. Zo kan het verleden als inspiratiebron dienen voor het heden. De onderzoekers hebben dan ook dankbaar gebruikt gemaakt van diverse archieven en historische bronnen, o.a. van de stads- en universiteitsarchieven, van kaartenarchieven en van affichecollecties.
Drie sprekende boeken
Vanuit deze uitgangspunten werden uiteindelijk drie in Leuven uitgegeven boeken gekozen die de kapstok bieden waaraan verdere acties kunnen worden opgehangen. Door deze drie werken te gebruiken leggen we ook de klemtoon op het feit dat we doelbewust mediren tussen heden en verleden. Het is volgens ons namelijk interessant om via de manier waarop je cultuur communiceert ook de cultuur zelf te communiceren, m.a.w.: als je het culturele aanbod van een stad communiceert, zorg er dan voor dat je ook de culturele identiteit van die stad communiceert.
De drie sprekende boeken die we willen gebruiken om het verleden te laten doordringen in het heden, zijn Utopia van Thomas Moore, de Atlas van Mercator en de Index, de lijst met verboden werken van de katholieke kerk. De titels van deze drie boeken zijn ook drie begrippen die zelfstandig functioneren en gebruikt kunnen worden als naam voor drie containers waarin specifieke en actuele informatie over Leuven ondergebracht kan worden. Het samenbrengen van deze informatie kan tot hernieuwde interesse en begrip voor hedendaagse vraagstukken leiden. Deze drie begrippen kunnen een basisstructuur vormen voor communicatie op verschillende niveaus.
Utopia
Er bestaan meerdere plannen waarin de culturele-toeristische toekomst van Leuven wordt beschreven. Utopia kan een platvorm zijn dat deze plannen en wensen van overheid en particulieren samenbrengt. Het kan een virtueel of papieren platform zijn dat de mogelijkheid tot reflectie en debat installeert.
Atlas
Het archief van Leuven bevat kaarten en boeken van Leuven, gemaakt door cartografen en reizigers die op basis van nieuwe inzichten en technieken preciezere nieuwe kaarten maakten. Is het mogelijk dat met zekere regelmaat opnieuw te doen, maar dan vanuit een culturele invalshoek? Op die manier wordt Leuven opnieuw in kaart gebracht en ontstaan er een reeks nieuwe producten die voor toeristen en Leuvenaars interessant zijn. Kaarten met architectuurroutes, een beeldende kunstenroute, een scholenroute, een mei 68-route, muziekroutes, moderoutes, cafroutes. Door het blijven ontwikkelen van steeds nieuwe kaarten boven op bestaande kaarten wordt de Atlas van Leuven samengesteld. Laag over laag, de bladzijden van een boek die de gelaagdheid en de historiek van de stad Leuven op een zeer tastbare en toegankelijke manier verduidelijkt. In de Atlas kunnen ook al de spelers op het culturele veld worden in kaart gebracht.
Index
De naam van de lijst is meteen ook de agenda waarin alle culturele activiteiten van Leuven in een bepaalde periode worden opgenomen. Deze agenda kan maandelijks of tweemaandelijks verschijnen.
Het moet duidelijk zijn dat de genoemde containerbegrippen op diverse manieren ingevuld en uitgewerkt kunnen en zullen worden. Het belangrijkste is dat deze begrippen een plaats krijgen in Leuven. Ze kunnen door zorgvuldige inhoud en presentatie leiden tot een beter begrip van de eigen cultuur en de actieve deelname hieraan stimuleren.
Auteur: Steven Dusoleil cultuurbeleidscordinator Leuven
