Er zijn nog maar weinigen die het besef hebben dat gevestigd cultuurbeleid echt een issue is uit de oude doos. De generatie die is opgegroeid met Thorbecke, Boekman en Van Doorn – kennen jullie ze nog? – probeert hardnekkig vast te houden aan de bekende drie: cultuur in stand houden, cultuur ontwikkelen en cultuur delen. De nota kunstbeleid uit 1976 wordt nog steeds vierjaarlijks herhaald en tot op de dag van vandaag als canon geëerd. Ach laat ze maar slapen, ze sterven van zelf uit, ze zullen het licht niet meer zien. Cultuurbeleid anno 2015 en verder heeft daar niets mee te maken.
Ook niet met een zogenaamde revival van de verantwoordelijkheid van de overheid voor kunst en cultuur. Het is nog een laatste stuiptrekking van beleidsmakers die te veel naar binnen zijn gekeerd en geen voeling hebben met wat er aan de basis van de samenleving aan het broeien is. Ze plaatsen de overheid tegenover de markt maar ze hebben niet door dat de overheid zelf een markt is geworden.
De enkele weken – beperkt, bepaald – die asielzoekers krijgen om te wennen aan hun verwijdering, illustreren de verloedering van de politiek als hoeder van het algemeen belang. Waar stonden trouwens de aanhangers van het klassieke cultuurbeleid in dit debat? Aan de kant van het idee dat dit niet relevant is voor het cultuur maken, handhaven en delen. Cultuurbeleid 2015 en verder is simpelweg opstandbeleid. Wethouders die weigeren om nog langer de gevestigde instituten een hand boven het hoofd te houden; gemeenteraadsleden die met hun poten in de modder straatkunst naar een hoger plan willen tillen; beleidsambtenaren die het bedrijfsleven onder druk zetten om de knip open te trekken voor divers talent; bibliotheekmedewerkers die tegen de stroom in jongeren een besef bijbrengen omtrent taal en weerbaarheid. Kunstzinnige guerrillagroepen die dwars door gemeentelijke sectoren heen hun mini-festivals organiseren, daar verschrikkelijk veel plezier aan beleven en meer jongeren trekken dan het eerste beste traditionele muziekcentrum. Het internet barst van de filmpjes, foto’s en verhalen van jonge liefhebbers tot gesjeesde zeventigers die allen één passie hebben: fuck the art system, do it yourself, do it together!
Talentontwikkeling? Haal het uit de klauwen van de gevestigde cultuurelite. Diversiteit? Achter slot en grendel die gegarandeerd gefinancierde experts, die zelf nog nooit een Marokkaan in het wild hebben gezien. Raad voor Cultuur, de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid: zij alle spreken over de waarde van cultuur. Natuurlijk een stap vooruit ten opzichte van cultuurvandalist Hakbijltje van enkele jaren geleden maar dat is het dan ook. Met de culturele revolutie die komend is hebben zij niets gemeen. Het zijn fragmenten van een verhaal richting verleden.
Stop de vierjaarlijkse subsidiedans. Morgen is de maatschappij al weer veranderd en daar past geen bureaucratie bij. Beleidsplannen maken? Zó 2014. We moeten strategische agenda’s, impulsdocumenten, reisgidsen, proeftuinen voor pioniers, platforms en laboratoria ontwikkelen om het nieuwe cultuurbeleid vorm te geven. Vertrouw de dynamiek van de culturele beweging van onderop en stop de rituele dans met adviescommissies, experttafels, uitgangspuntennota’s, enzovoorts. Die cultuurmarkt is aan het instorten, hetgeen kansen biedt om echtaan een op de toekomst gericht cultuurbeleid te werken.
Giep Hagoort is cultureel pionier en creativiteitsprofessor te Utrecht.
