Selecteer een pagina

Onderzoek naar de relatie tussen toerisme en leefbaarheid; Toerisme wordt vooral geassocieerd met gezelligheid

Algemeen

Recreatie en toerisme vormen voor steeds meer gemeenten een belangrijke bron van inkomsten. Maar profiteren de bewoners en bedrijven er ook van? En wat vindt de lokale bevolking er eigenlijk van dat er steeds meer recreanten en toeristen hun woonplaats bezoeken? BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, onderzocht in opdracht voor Toerisme Recreatie Nederland (TRN) in vijf gebieden in Nederland wat de effecten van toerisme zijn op de leefbaarheid.

De resultaten van het onderzoek wijzen uit dat een ruime meerderheid van de bewoners en bedrijven alles overziend positief is over recreatie en toerisme in hun woonplaats. Slechts vijf procent is negatief. Dat toerisme lft bij de bewoners was al bekend, maar dat de mensen er zo positief over denken hadden we van te voren niet verwacht. Je bent toch bang dat mensen vooral gaan klagen over wat er niet goed is, aldus Astrid van de Kamp van TRN. De helft van de bewoners en de bedrijven vindt dat recreatie en toerisme vooral leidt tot een gezellige drukte al zijn hier natuurlijk wel verschillen tussen de gebieden. Ondanks de overwegend positieve resultaten heeft ongeveer een kwart van de bewoners en de bedrijven ook wel eens overlast van toerisme. Overlast door vuil en rommel scoort bijvoorbeeld in alle gebieden hoog. Van de Kamp: Dit is overigens een aspect dat ook los van recreatie en toerisme tot ergernissen leidt. Ook parkeeroverlast, lawaai en drukte worden relatief veel genoemd.

Beladen begrip
Leefbaarheid is een beladen begrip en heeft een negatieve klank gekregen omdat het vaak in n adem wordt genoemd met problemen van overlast: drukte, lawaai, onveiligheid, normen en waarden. Leefbaarheid is ook subjectief, en daardoor lastig grijpbaar. De n zal bijvoorbeeld overlast ervaren door bezoekers, terwijl de ander vindt dat dezelfde bezoekers juist een gezellige drukte geven. In het onderzoek is geprobeerd ook de minder grijpbare ergernissen te meten, door te vragen naar de normen en waarden van toeristen en de verwachtingen over de toekomstige toeristische ontwikkeling.

Meetlat voor leefbaarheid
Van de Kamp: Het doel van dit project is om de relatie tussen toerisme en leefbaarheid te objectiveren. Het is belangrijk om te weten in hoeverre recreatie en toerisme worden beschouwd als een inbreuk op de eigen leefomgeving of juist als verrijking daarvan. Draagvlak onder bewoners en bedrijven is belangrijk voor de sector. Daarom willen we graag dat er beleidsmatig meer aandacht komt voor dit onderwerp. In veel gemeenten ontbreekt op dit moment nog de structurele beleidsaandacht voor de gevolgen van recreatie en toerisme. TRN heeft daarom het initiatief genomen om samen met BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving en Wageningen Universiteit een meetlat te ontwikkelen die de effecten van toerisme op de leefbaarheid meet.

Pilot
Dit jaar is deze als pilot voor het eerst toegepast in een vijftal gebieden: Hoenderloo, Beekbergen (beide gemeente Apeldoorn), Giethoorn (gemeente Steenwijk), de stad Utrecht (in de wijken Centrum, Lombok en Oost) en De Kempen (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven). In elk van deze gebieden zijn ongeveer 300 bewoners en 100 bedrijven ondervraagd.
De onderzochte gebieden zijn op toeristisch gebied erg verschillend. In Hoenderloo, Beekbergen en Giethoorn is sprake van een grote concentratie van bezoekers in kleine dorpen. De natuur en de landschappelijke omgeving zijn belangrijke
attracties. Ook in De Kempen komen bezoekers af op de mooie omgeving en op
de Brabantse gemoedelijkheid, maar hier is toerisme ruimtelijk minder geconcentreerd. De stad Utrecht is aantrekkelijk vanwege de historische binnenstad en de sociaal-culturele voorzieningen, zowel voor de toeristen als voor de eigen inwoners.

Gevoel van overlast gebiedsafhankelijk
In alle onderzochte gebieden is het aandeel bewoners en bedrijven dat positief is over toerisme groter dan het aandeel dat overlast ondervindt. Toch zijn er aanzienlijke verschillen waar te nemen. Het aantal bezoekers ten opzichte van de omvang van het dorp speelt hierbij een rol. Dit verklaart de verschillen echter maar tot op zekere hoogte. De manier waarop toerisme al dan niet is ingebed in de lokale samenleving, is van zeker zo groot belang. In gevallen waar bewoners dezelfde zaken in hun woonomgeving waarderen als bezoekers (zoals in De Kempen) of waar bewoners zelf actief zijn (zoals in Utrecht) zijn de resultaten positiever. Ook speelt mee of er veel bewoners werkzaam zijn in de toeristische sector en of toerisme en het lokale leven ruimtelijk zijn verweven of juist gescheiden.
Negatieve gevoelens over toerisme ontstaan vooral als bewoners en bedrijven het gevoel hebben dat hun belangen worden verwaarloosd. Dat er niet naar hen wordt geluisterd. Dan ontstaat makkelijk een wij-zij klimaat. Dat is een extra argument om beleidsmatig n als sector aandacht te besteden aan de gevolgen van toerisme voor de leefbaarheid, aldus Van de Kamp. Veel bewoners blijken erg betrokken bij recreatie en toerisme in hun woonplaats. Herma Harmelink van Bureau BUITEN: Er waren zelfs mensen die ons spontaan gingen bellen om hun ervaringen kwijt te kunnen. Ook zijn de bewoners blij dat er vanuit de gemeente aandacht is voor hun mening. Veel mensen gaven aan dat ze blij waren met het onderzoek. Het gaf hen het gevoel dat de gemeente hun oordeel waardeert en de oren niet alleen naar het economisch belang van toerisme laat hangen.

Aan de slag met de resultaten
De gebieden gaan op verschillende manieren aan de slag met de resultaten. In Giethoorn is het onderzoek vooral van belang in relatie tot een aantal ruimtelijke ingrepen en uitbreidingsplannen. Marko van der Schoot van de gemeente Steenwijk zegt hierover: Met de enqutegegevens in de hand hebben we een concreet aanknopingspunt om met bewoners om tafel te gaan zitten. Het geeft houvast in de relatie tot de nieuwe plannen die er liggen voor het dorp. We zijn blij dat bewoners en bedrijven hebben aangegeven zeker niet negatief te staan tegenover toerisme in het algemeen.
In Hoenderloo en Beekbergen worden de resultaten ingebracht in de dorpsvisies die worden ontwikkeld. Marion Vincken is de projectleider bij de gemeente Apeldoorn die de totstandkoming van deze dorpsvisies cordineert: In Beekbergen, maar vooral in Hoenderloo is sprake van een aantal ergernissen bij bewoners over de overlast die toerisme volgens hen veroorzaakt. Veel onduidelijkheid blijkt over de omvang van de problematiek. Er was behoefte aan objectieve cijfers en die heeft dit onderzoek opgeleverd. Met deze cijfers in handen hebben we een duidelijkere basis om een dialoog aan te gaan met bewoners en bedrijven. Eerlijk gezegd vielen de resultaten ons erg mee. Knelpunten zijn natuurlijk al langer bij de gemeente bekend. In het kader van de dorpsvisie gaan we eerst voor Hoenderloo en later voor Beekbergen kijken of en hoe we die kunnen aanpakken. Maar al met al blijkt er zeker voldoende draagvlak voor toerisme onder bewoners.

Op de goede weg
In Utrecht en De Kempen waren de onderzoeksresultaten uitgesproken positief. De resultaten worden hier dan ook vooral gezien als een bevestiging dat men op de goede weg is. Beleidsmatig is het goed om aandacht te besteden aan de mogelijkheden voor toerisme om een verdere bijdrage te leveren aan het versterken van de leefbaarheid, aldus TRN.
Overigens zijn de resultaten niet alleen voor de gemeenten van belang. Ook de sector kan er zijn voordeel mee doen. Zo bleek bijvoorbeeld dat de bijdrage die toerisme levert aan het behoud van het voorzieningenniveau door relatief weinig respondenten op waarde werd geschat juist in de kleinere dorpen. Dat vraagt om een betere communicatie van de bijdrage die de sector hieraan levert. Ook kan de sector veel actiever zijn in het aanhalen van de relaties met de buurt of het dorp. Eenvoudige initiatieven kunnen veel goodwill opleveren: het organiseren van open dagen, het beschikbaar stellen van een oefenruimte voor de lokale toneelvereniging of het sponsoren van de voetbalclub. Door het versterken van de banden tussen bewoners en bedrijven kan het draagvlak voor recreatie en toerisme verder worden versterkt.

Auteur: Janine Caalders Janine.Caalders@bureaubuiten.nl

468

Reactie verzenden

Share This